در تركي آذربايجاني براي كلمه"
دعوا كردن" مترادف هاي بيشماري وجود دارد كه هر كدام شكل و حالت ويژه اي را
از دعوا بيان مي كنند مانند:
دؤيوشمك:::همديگر را كتك زدن
ووُروشماق::::همديگر را زدن
ساواشماق::::با يكديگر دعوا و جنگ كردن و گلاويز شدن
ديديشمك::::دعوا همراه چنگ زدن همديگر
چارپيشماق::::دعوا و برخورد به يكديگر،تصادم
دالاشماق::::با هم دعواي لفظي كردن
دارتيشماق::::با هم مشاجره كردن
چاخناشماق::::با هم سر شاخ شدن
تؤتوشماق::::دعوا با گرقتن همديگر
بؤغوشماق::::دعوا همراه يقه ي همديگر را گرفتن و خفه كردن
تيپشمك و تيپكلشمك::::دعوا همراه لگد انداختن به هم
خيرتدكلشمك يا فيرتيلاقلاشماق::::دعوا همراه گلوي همديگر را گرفتن
سؤيوشمك::::همديگر را دشنام دادن
ديرشمك::::دعوا كردن،رو در روي هم ايستادن
بؤغازلاشماق::::گلوي همديگر را گرفتن،رو در روي هم قرار گرفتن،دعوا كردن
چيرپيشماق::::زدوخورد
دُروشماق::::مناقشه،مجادله،رو در رو شدن
سؤپورلشمك::::گلاويز شدن،در هم آويختن
----------------------------------------------------------------------
چنانكه ميدانيد
زبانهاي تركي و عربي از جمله ي قانونمندترين و غني ترين زبانهاي دنيا هستند
و بارها توسط زبان شناسان مختلف از جمله محمود كاشغري مورد مقايسه قرار
گرفته اند، اين مقايسه ها نه براي برتري دادن يكي بر ديگري بلكه براي نشان
دادن زيبايي اين دوزبان انجام شده اند. در اينجا با ارائه ي يك مورد از
زيباييهاي اين زبانها مي خواهم قدرت و غناي آنها را به شكلي متفاوت تر
اثبات كنم:
زبان عربي:
كلمات اين زبان معمولاً از سه حرف اصلي تشكيل مي شوند كه به آن ريشه مي
گوييم و با افزودن حروف زايد ديگر به اين سه حرف اصلي كلمات ديگري ساخته مي
شود.
مثال:
ق ل ب
از اين سه حرف 6 ريشه مي توان ساخت: قلب ، قبل، لقب، لبق، بلق، بقل.
از هركدام اين ريشه
ها 14 صيغه ي زماني فعل ماضي، 14 فعل مضارع ، 6 فعل امر و اقسام ديگر فعلي
مثل مستقبل و ماضي نقلي و بعيد و استمراري و ... ساخته مي شود مانند قَلَبَ
، يَقلبُ، ...
هر ريشه با رفتن به هشت باب افعال، تفعيل، افتعال، انفعال، استفعال، تفعل، مفاعله، فعال 24 كلمه ي ديگر ميسازد.
و به همين ترتيب با ساختن صفات مختاف مثل صفت مشبهه، تفضيلي و... چندين كلمه ي ديگر به گنجينه ي كلمات عربي مي افزايد.
اگر هر كلمه به شكلهاي مفرد، مثني، و جمع و نيز بصورت مونث و مذكر بكار رود چند كلمه ي ديگر آفريده مي شود.
وبه اين ترتيب از هر سه حرف در زبان عربي دهها و صدها كلمه را مي توان ساخت.
زبان تركي: در
اين زبان ريشه ي كلمه (كؤك) تك هجايي است و با افزودن پسوندها(اك) كلمات
ديگري ساخته مي شوند، اين پسوندها فعلي، اسمي و... ناميده مي شوند. در
اينجا براي اجتناب از تطويل سخن تنها با ارائه ي يك مثال روند كلمه سازي
تركي را نشان مي دهم.
مثال:
اؤز (اصل)
اؤز + گه (بيگانه در زبان تركي آذربايجاني)
اؤزگه + چي (بيگانه پرست)
اؤزگه چي + لش (تدريجاً بيگانه پرست شو)
اؤزگه چي لش + دير (كسي را بيگانه پرست كن)
اؤزگه چي لشدير+ ه (كسي را بيگانه پرست كند)
اؤزگه چي لشديره +مه (شكل نفي همان معني)
اؤزگه چي لشديره مه +ديك (نتوانستيم كسي را بيگانه پرست كنيم)
اؤزگه چي لشديره مه ديك + لر (شكل جمع معني قبلي)
اؤزگه چي لشديره مه ديكلر+ي (مفعول رايي معني قبلي)
اؤزگه چي لشديره مه ديكلري+ميز (شكل ملكي معني قبلي)
اؤزگه چي لشديره مه ديكلريميز+ دن (مفعول ازي معني قبلي)
اؤزگه چي لشديره مه ديكلريميزدن+مي؟ (شكل سؤالي معني قبلي)
اؤزگه چي لشديره مه ديكلريميزدن مي +سين؟ (آيا تو ازجمله كساني هستي كه نتوانستيم بيگانه پرستش كنيم؟)
اؤزگه چي لشديره مه ديكلريميزدن مي سين+يز؟ (شكل جمع معني قبلي : آيا شما از جمله كساني هستيد كه ما نتوانستيم بيگانه پرستشان كنيم؟)
اؤزگه چي لشديره مه ديكلريميزدن مي سينيز؟ {در تركي آذربايجاني: "اؤزگه چي لشديرنمه ديكلريميزدن مي سينيز؟" }
به اين ترتيب هر كلمه
توانايي پذيرش حدود 14 پسوند را دارد كه با افزودن اين 14 پسوند هنوز يك
كلمه محسوب مي شود اما معادل معنايي آن در زباني ديگر بايد جمله اي طولاني
باشد!
هومل زبانشناس آلماني كه به 32 زبان زنده ي دنيا تسلط دارد مي گويد:
« در زبان تركي با
استفاده از سيستم كامپيوتري مي توانم از هر ريشه هزاران كلمه بسازم، اين
زبان نمي تواند ساخت بشر باشد زيرا مغز انسان قادر به تجزيه و تحليل چنين
فرآيندي نيست.»
منبع خانيم سوناي تورك
________________________________________________________
تركان سومر نياكان باستاني تركان ... بنيان گذاران كره زمين
براي خوندن مطالب كليد پاييني آرديني اوخو(ادامه مطلب) را كيليك كنيد .
آرديني اوخو
گؤنده ر
بؤلوم :
+0 به يه ن
